Нябожчыкава люстра (на белорусском языке) - Агата Кристи

Мiстэр Фобз быў надзвычай стрыманы i асцярожны ў сваiх заявах, але яго адказы вызначалiся беззаганнай дакладнасцю. Ён прызнаўся, што самагубства сэра Гервазы аглушыла яго. Ён нiколi не палiчыў бы сэра Гервазы такiм чалавекам, якi можа адмовiцца ад свайго жыцця. Ён не ведаў нiякай прычыны для такога кроку.

- Сэр Гервазы быў не толькi мой клiент, але i вельмi даўнi сябар. Мы пазнаёмiлiся яшчэ падлеткамi. Я б сказаў, ён заўсёды любiў жыццё.

- Пры такiх акалiчнасцях, мiстэр Фобз, я хачу прасiць вас гаварыць абсалютна адкрыта. Цi не вядомы вам тайная трывога або перажываннi сэра Гервазы?

- Не. У яго, як i ў большасцi людзей, былi такiя-сякiя турботы, але нiчога сур'ёзнага.

- Нiякай хваробы? Нiякiх спрэчак з жонкай?

- Не. Сэр Шэвенi-Гарэ i лэдзi Шэвенi-Гарэ былi адданыя адно аднаму.

Маёр Рыдл асцярожна сказаў:

- У лэдзi Шэвенi-Гарэ, як быццам, трохi дзiўныя погляды.

Мiстэр Фобз усмiхнуўся - паблажлiвая мужчынская ўсмешка.

- Жанчынам, - адказаў ён, - трэба дараваць iх дзiвацтвы.

- Вы займалiся ўсiмi юрыдычнымi справамi сэра Гервазы? - гаварыў далей галоўны канстэбль.

- Так, мая фiрма "Фобз, Оджыльвi i Спэнс" апякуецца сям'ёй Шэвенi-Гарэ больш за сто гадоў.

- Цi былi якiя-небудзь скандалы ў сям'i Шэвенi-Гарэ?

Бровы мiстэра Фобза ўзнялiся.

- На самай справе, я вас не разумею.

- Мiстэр Пуаро, вы не дасце мiстэру Фобзу лiст, якi паказвалi мне?

Пуаро моўчкi ўстаў i з лёгкiм паклонам працягнуў гэты лiст мiстэру Фобзу.

Той стаў чытаць, i бровы яго ўзнялiся яшчэ вышэй.

- Проста незвычайны лiст, - сказаў ён. - Цяпер я разумею ваша пытанне. Не, нiчога з таго, што мне было вядома, не вымушала пiсаць такi лiст.

- Сэр Гервазы не сказаў вам пра яго?

- Нi слова. Мушу сказаць, мне вельмi дзiўна, што ён не зрабiў гэтага.

- Ён давяраў вам?

- Думаю, ён лiчыўся з маёй думкай.

- I ў вас няма нiякiх здагадак - чаго датычыўся гэты лiст?

- Я не хацеў бы рабiць паспешлiвых здагадак.

Маёр Рыдл ацанiў далiкатнасць гэтага адказу.

- А зараз, мiстэр Фобз, можа, вы азнаёмiце нас з тым, як сэр Гервазы размеркаваў сваю спадчыну.

- Калi ласка. У мяне няма нiякiх пярэчанняў супраць гэтага. Сваёй жонцы сэр Гервазы пакiнуў шэць тысяч фунтаў гадавога прыбытку з маёнтка i на выбар Даўэр-Хаўс або гарадскi дом на плошчы Лаўндыс, што яна пажадае. На яе накладалiся, вядома, абавязацельствы выплацiць некалькiм асобам пэўную суму i перадаць пэўную нерухомую маёмасць, але нiчога значнага. Спадчына, ужо без таго, што аддавалася па даравальных запiсах, была пакiнута яго прыёмнай дачцэ, Рут, пры ўмове, што, калi яна выйдзе замуж, яе муж возьме прозвiшча Шэвенi-Гарэ.

- Яго пляменнiку, мiстэру Х'юга Трэнту, не пакiнута нiчога?

- Было, так, пяць тысяч фунтаў.

- Дык трэба разумець, што сэр Гервазы быў багаты чалавек?

- Нават вельмi багаты. Апрача маёнтка, валодаў вялiзнай прыватнай маёмасцю. Вядома, быў не такi заможны, як даўней. Фактычна, увесь прыбытак з капiталу, укладзенага ў бiзнес, паступаў з натугай. Апрача таго, сэр Гервазы страцiў нямала грошай праз адну кампанiю - "Пэраган сiнтэтык рабэ сабстыт'ют"*, куды палкоўнiк Бэры пераканаў яго ўкласцi значную суму.

* "Дасканалы сiнтэтычны заменнiк каўчука".

- Не дужа мудрая парада?

Мiстэр Фобз уздыхнуў.

- Адстаўныя вайскоўцы - найбольшыя няўдачнiкi, калi яны ўключаюцца ў фiнансавыя аперацыi. Я пераканаўся, што iх даверлiвасць пакiдае далёка за сабой даверлiвасць удоў, а гэтым сказана многа!

- Але тыя няўдалыя iнвестыцыi рэзка не зменшылi прыбыткаў сэра Гервазы?

- О, не, не вельмi. Ён усё роўна заставаўся багатым чалавекам.

- Калi было складзена гэтае завяшчанне?

- Два гады назад.

Пуаро сказаў:

- Цi не было яно трохi несправядлiвым да мiстэра Х'юга Трэнта, пляменнiка сэра Гервазы? Ён усё-такi найблiжэйшы кроўны сваяк сэра Гервазы.

Мiстэр Фобз пацiснуў плячыма.

- Трэба ўзяць у рахубу i сёе-тое i з гiсторыi роду.

- Напрыклад?

Мiстэр Фобз, здавалася, не надта хацеў гаварыць далей.

Маёр Рыдл сказаў:

- Прашу вас, не думайце, што мы надта любiм корпацца ў старых скандалах i плётках. Але гэты лiст сэра Гервазы мiстэру Пуаро павiнен быць вытлумачаны.

- Бясспрэчна, тут няма нiчога скандальнага - чаму сэр Гервазы так ставiўся да свайго пляменнiка, - хутка сказаў мiстэр Фобз. - Проста сэр Гервазы сваё становiшча галавы сям'i заўсёды ўспрымаў вельмi сур'ёзна. У яго былi малодшыя брат i сястра. Брат, Энтанi Шэвенi-Гарэ, забiты на вайне. Сястра, Памела, выйшла замуж, i сэр Гервазы не прыняў яе замужжа. Ён, словам, лiчыў, што яна абавязана была атрымаць яго згоду. I што сям'я капiтана Трэнта недастаткова знакамiтая, каб параднiцца з Шэвенi-Гарэ. Сястру гэта толькi забаўляла. У вынiку, сэр Гервазы нiколi не быў прыхiльны да свайго пляменнiка. Мяркую, гэтая непрыхiльнасць магла паўплываць на яго рашэнне ўдачарыць Рут.

- Не было нiякiх надзей на тое, што ў яго будуць свае дзецi?

- Нiякiх. Недзе праз год пасля яго шлюбу нарадзiлася мёртвае дзiця. Дактары сказалi лэдзi Шэвенi-Гарэ, што яна нiколi ўжо не зможа мець дзiцяцi. Прыблiзна праз два гады ён удачарыў Рут.

Пуаро спытаўся:

- I хто ж была мадэмуазэль Рут? Што прымусiла iх спынiць свой выбар менавiта на ёй?

- Яна была, мяркую, дзiця iх далёкага сваяка.

- Так я i думаў, - сказаў Пуаро. Ён зiрнуў на сцяну, увешаную партрэтамi. - Вiдаць, што яна адной з iмi крывi - i нос, i лiнiя падбародка. Яны паўтараюцца на гэтых партрэтах шмат разоў.

- Яна атрымала ў спадчыну i характар таксама, - суха сказаў мiстэр Фобз.

- Натуральна. Як яны ладзiлi з прыёмным бацькам?

- Так, як гэтага i трэба было чакаць. Памiж iмi часам разгаралiся зацятыя баталii. Але, нягледзячы на сваркi, я ўпэўнены, што ў iх была i глыбiнная гармонiя.

- Тым не менш, мадэмуазель Рут нямала нервавала яго?

- Бясконца нервавала. Але магу запэўнiць вас: не настолькi, каб з-за гэтага пакiдаць жыццё.

- Ну, вядома, - пагадзiўся Пуаро. - Нiхто не выбiвае сабе мазгi праз тое, што ў яго ўпартая дачка!.. Дык мадэмуазель - спадчыннiца! Цi сэр Гервазы нiколi не думаў пра змены ў сваiм завяшчаннi?

- Кх! - Мiстэр Фобз кашлянуў, каб прыхаваць невялiкую збянтэжанасць. Праўду кажучы, я, прыехаўшы сюды, два днi назад атрымаў iнструкцыi ад сэра Гервазы, калi дакладна - па складаннi новага завяшчання.

- Што такое?- маёр Рыдл рыўком прысунуў сваё крэсла трохi блiжэй. - Вы не гаварылi нам пра гэта.

Мiстэр Фобз хутка адказаў:

- Вы ж пыталiся пра ўмовы завяшчання сэра Гервазы. Я даў вам iнфармацыю, якую вы прасiлi. Новае завяшчанне не было нават як след аформлена, i тым больш не падпiсана.

- Якiя ж былi яго ўмовы? Яны могуць пралiць святло на душэўны стан сэра Гервазы.

- У асноўным, яны такiя ж, як i ранейшыя, але мiс Шэвенi-Гарэ магла стаць спадчыннiцай, толькi згадзiўшыся выйсцi замуж за мiстэра Х'юга Трэнта.

- Ага, - сказаў Пуаро. - Гэта дужа вялiкая рознiца.

- Я не ўхваляў гэтага пункту, - сказаў мiстэр Фобз. - I лiчыў сябе абавязаным падказаць, што ён мог быць паспяхова аспрэчаны. Суд не падтрымлiвае запiсаў з пэўнымi абавязацельствамi. Аднак сэр Гервазы быў непахiсны.

- А калi б мiс Шэвенi-Гарэ або, выпадкова, мiстэр Трэнт адмовiлiся выканаць гэтую ўмову?

- Калi б мiстэр Трэнт не пажадаў ажанiцца з мiс Шэвенi-Гарэ, то грошы перайшлi б да яе без нiякiх умоў. Але калi б ён хацеў, а яна адмовiлася, грошы, наадварот, перайшлi б да яго.

- Дзiўна, - сказаў маёр Рыдл.

Пуаро нахiлiўся наперад, злёгку пастукаў юрысту па калене.

- Але што хаваецца за гэтым? Што было на думцы ў сэра Гервазы, калi ён рабiў гэтую агаворку? Тут абавязкова было нешта пэўнае... Тут абавязкова, я мяркую, меўся на ўвазе нейкi iншы чалавек... чалавек, якога ён не хацеў. Я думаю, мiстэр Фобз, што вы павiнны ведаць, хто такi гэты чалавек?

- На самай справе, мiстэр Пуаро, у мяне няма нiякiх звестак.

- Але ў вас магла б з'явiцца здагадка.

- Я нiколi не раблю здагадак, - сказаў мiстэр Фобз абураным тонам. Зняўшы пенснэ, ён выцер яго шаўковай насоўкай i запытаўся: - Вас цiкавiць што-небудзь яшчэ?

- Пакуль што не, - адказаў Пуаро. - Нiчога, што датычыць мяне.

Мiстэр Фобз паглядзеў так, быццам не паверыў у гэтае "нiчога", i скiраваў сваю ўвагу на галоўнага канстэбля.

- Дзякуй вам, мiстэр Фобз. Думаю, гэта ўсё. Я хацеў бы, калi можна, пагаварыць з мiс Шэвенi-Гарэ.

- Вядома. Яна, напэўна, наверсе з лэдзi Шэвенi-Гарэ.

- О, няхай. Можа, я спачатку пагутару з - як яго завуць? - з Бараўзам i з жанчынай, гiстарыёграфам роду.

- Яны абое ў бiблiятэцы. Я скажу iм.

7

- Не так гэта проста, - сказаў маёр Рыдл, калi юрыст пакiнуў пакой. Выцягванне iнфармацыi з такiх старамодных занудлiвых юрыстаў патрабуе намаганняў. Усё, мне здаецца, звязана з гэтай дзяўчынай.

- Напэўна, так.

- А, вось iдзе Бараўз!

Годфры Бараўз увайшоў з мiлай гатоўнасцю быць карысным. Яго ўсмешка была тактоўна афарбавана смуткам i толькi паказвала трошкi болей, як трэба, зубы. Яна была хутчэй механiчная, чым спантанная.

- Дык вось, мiстэр Бараўз, мы хочам задаць вам некалькi пытанняў.

- Вядома, маёр Рыдл. Пытайцеся што хочаце.