Калі расцвітуць чорныя ружы - Кацярына Мядзведзева

— Мой прадзед нездарма пабудаваў дом на ўскраіне горада. Ён шукаў цішыні і адзіноты, каб спакойна аддацца мастацтву селекцыі. А вы з Густавам зрабілі тут нейкі публічны сад. Няма рады ад людзей! Вы яшчэ квіточкі за ўваход прадавайце ды марожаншчыка з каляскай пастаўце ля кампоставай ямы!

Ліза засмучана пляснула рукамі:

— Але ж выручка павялічылася! Глядзі, колькі мы зарабілі сёння! — яна выграбла грошы з касы і высыпала наўпрост на абрус, каля Валянцінавага кубка.

— Я не гандляр, я эстэт! — паморшчыўся ён. Але потым ажывіўся, пералічыў манеты:

— Эге, ды тут і на манарду хопіць, і на гладыёлусы!

— Дык што, не пускаць пакупнікоў у сад? — спыталася Ліза.

— Рабі, як ведаеш, — кінуў Валянцін, згроб грошы са стала і праз дзесяць хвілін ужо імчаўся на пошту адсылаць новы заказ. Пасля гэтага выпадку ён больш не рабіў Лізе заўваг і цалкам аддаў краму ў яе клапатлівыя рукі.

Так паступова з прыбіральшчыцы Ліза ператварылася ў гаспадыню. Яна паспявала ўсё: і вячэру прыгатаваць, і пыл змахнуць, і пастаяць за прылаўкам. Ёй падабалася падбіраць кветкі адну да другой і складаць мудрагелістыя кампазіцыі. Часам дзяўчыну запрашалі аформіць святочную залу для вяселля ці дня нараджэння. Яна выходзіла неахвотна, таму што моцна кульгала і баялася, што людзі будуць смяяцца з яе. Але ніхто не смяяўся. Ды і паспрабавалі б яны: побач заўсёды ўзвышалася змрочная постаць Густава. Ён вазіў каляску з гірляндамі, цягаў кошыкі са стужкамі, шарамі, фольгай. І проста хадзіў за Лізай паўсюль, ахоўваючы яе як далікатную кветку.

А крама мела поспех. Пра яе ведалі ўжо не толькі моднікі ды арыгіналы, але і забяспечаныя самавітыя людзі, што заўсёды імкнуліся купляць найлепшае. Мець у пятліцы кветку ад Валянціна стала прэстыжна. Зразумеўшы гэта, садоўнік замовіў у гарадской друкарні квадратныя залацістыя паштовачкі з фірменным надпісам. Для крамы цяпер пляліся вытанчаныя вярбовыя кошыкі, швейная майстэрня пастаўляла залатыя шнуры, атлас, ажурны цюль для партбукетаў, а суседскі хлопчык за невялікую плату прыносіў штораніцы з лесу лісце папараці ды мох. У са­лоне завялося некалькі каваных крэселкаў і столік на львіных лапках, талерка з шакаладкамі і кубачак смачнай кавы для адмысловых госцяў, якія ўжо не былі тут рэдкасцю.

Неяк звычайным летнім днём крама атрымала буйны вясельны заказ з неблагой перадаплатай. Праца кіпела. Густаў укладваў на донцы кошыкаў вільготны мох і ўтыкаў дрот пасярэдзіне, каб потым замацаваць кветкі. Валянцін за прылаўкам майстраваў ружовую гірлянду. А Ліза працавала над вясельным букетам: адшчыпвала ў лілей пыльнікі, каб пылок не выпацкаў сукенку нявесты. Абгортка для букета была ўжо гатовая, як і бутаньерка для жаніха, і Ліза была ў самым светлым настроі. Яна любіла лёгкую вясельную мітусню, мільёны прыемных дробязей, што на адзін дзень робяць са звычайнай дзяўчыны каралеву. Дакранаючыся чулымі пальцамі да чужога шчасця, яна нібы і сама рабілася шчаслівай, забывалася на кульгавасць і адзіноту.

Тым часам, перапыніўшы яе святочныя думкі, у краму ўвайшла наведвальніца, і Ліза адразу збянтэжылася і разгубілася, як і заўсёды ў прысутнасці яркай, эфектнай дзяўчыны. Так, дзяўчына, што ўвайшла, была вельмі прыгожай. З-пад яе капялюшыка какетліва выбіваліся кудзеркі. Пышная спадніца-сонца з кожным рухам калыхалася то направа, то налева, адкрываючы точаныя ножкі ў карычневых замшавых туфліках. Блузка з глыбокім дэкальтэ выстаўляла на агляд апетытныя акругласці, якімі адразу ж, не тоячыся, залюбаваўся Валянцін. У сукупнасці ножак, кудзерак ды падфарбаваных веек гэтая прыгажуня нагадвала адзін з шакаладных, укладзеных у плісаваную залацістую паперку труфеляў, пабачыўшы які, мужчыны галодна аблізваюцца, а жанчыны ўзгадваюць, што салодкае шкодна.

— Што ў вас тут? — грэбліва спытала наведвальніца.

— А вы не бачыце? Крама, — даволі няветліва адказала Ліза.

Дзяўчына агледзелася.

— Божа, якая безгустоўнасць, — прагаварыла яна нягучна, разглядаючы талерку з шакаладкамі і пярэстыя фіранкі. — А дзе кветкі?

— Я праводжу вас у сад, — як звычайна, прапанавала Ліза.

Але раптам Валянцін ускочыў з крэсла:

— Я сам!

Ён узяў прыгажуню пад ручку, паслужліва расчыніў дзверы. Густаў зірнуў на Лізу. Яна ста­яла, панурыўшыся. І яе беласнежная кветачка на падаконніку раптам чамусьці стала шэрай. Што тут зробіш? Моўчкі ўздыхнуўшы, Густаў узяўся зноў за кошыкі і мох — толькі пруты затрашчалі.

Садоўнік вярнуўся няхутка. Амаль паўгадзіны ён правёў з пакупніцай у садзе, а выбралі яны ўсяго пяць пунсовых руж.

— Спакаваць? — хмурна спытала Ліза.

— Не трэба, — холадна адказала дзяўчына, а Валянцін ласкава прамовіў:

— Гэта падарунак, — намякаючы Лізе, каб не ўздумала патрабаваць грошы. Яна паціснула плячыма і адвярнулася. А прыгажуня пасміхнулася садоўніку:

— Што ж, да сустрэчы.

Калі за ёй зачыніліся дзверы, ніхто не прамовіў ні слова.

З таго часу Валянцін стаў часта сыходзіць па вечарах. Кожны раз ён браў з сабой пунсовыя ружы. Касцюм яго заставаўся нядбайным, аднак садоўнік галіўся, прычэсваў свае доўгія валасы і нават часам чысціў пазногці ад зямлі. Ліза такімі вечарамі была асабліва сумнай. Яна сыходзіла ў сад і блукала дарожкамі, думаючы пра розныя невясёлыя рэчы. Густаў панура сачыў з акна, як цягнецца да яе сукенкі духмяны гарошак, як вусікамі чапляюцца за рукаў суніцы, а павоі паварочваюць услед галоўкі, пра штосьці па-свойму ўздыхаючы.

Ліза таксама ўздыхала. А калі Валянцін вяртаўся дадому, вясёлы, узбуджаны, і пахла ад яго нейкімі чужымі аскомістымі духамі, яна моўчкі ставіла перад ім вячэру і сыходзіла ў мансарду. Густаў глядзеў з папрокам, але садоўнік нічога не заўважаў. Ён рассеяна выстукваў пальцамі левай рукі танцавальную мелодыю і ўсё часцей узгадваў пра тое, што набліжаецца дзень горада. Кірмаш, танцы і, вядома ж, выстава кветак. Кветкавыя крамы ў гэты дзень імкнуліся перагнаць адна адну, выстаўляючы на суд гараджан эфектныя кампазіцыі. Валянцін звычайна ігнараваў падобныя спаборніцтвы, казаў, што яму няма чаго даказваць, што ён найлепшы і добра гэта ведае. Але цяпер ён раптам загарэўся ўдзельнічаць. Мабыць, хтосьці прымусіў Валянціна ўсумніцца ў яго непераўзыдзенасці. І Ліза здагадвалася, хто.

Напярэдадні свята Валянцін замкнуўся ў кабінеце і з'явіўся толькі на абед. У руках ён нёс нешта, клапатліва абгорнутае вільготнай папяроснай паперай.

— Я выгадаваў унікальную кветку, — паведаміў ён ганарліва. Крыху адхінуў абгортку — і Ліза ахнула, прыкрыўшы вочы рукой.

— Выдатна! — абвясціў Валянцін.

— А мне больш падабаецца твая сіненькая малютка, — прызналася Ліза. — Да гэтай прыгажуні і дакрануцца страшна.

— Што ты разумееш! — пагардліва сказаў Валянцін, насоўваючы капялюш. — Я геній! Перамога ў маёй кішэні! Ты прыйдзеш паглядзець, як мне ўручаць медаль?

Горад кіпеў і бурліў, як мурашнік, толькі мурашкі былі шыкоўна прыбраныя. Яны елі цукровую вату, каталіся на каруселях і заглядаліся на прапанаваныя цуды. Ліза з латком белых фіялак мільгала сярод гараджан то тут, то там. Духмяныя букецікі ішлі нарасхват: мужчыны ўсоўвалі іх у пятліцы фракаў, а жанчыны прышпільвалі да карсажаў. Густаў блукаў следам за Лізай, грозна пазіраючы на мінакоў. І калі некаторыя легкадумныя юнакі збіраліся заляцацца да яе ці таргавацца з ёю, то пад пахмурным поглядам Густава яны цішэлі і са словамі «рэшты не трэба» хутка знікалі ў натоўпе.

Людзі сыходзіліся да цэнтра плошчы — туды, дзе моцна і духмяна пахла выстава кветак. Там Валянцін дэманстраваў усім ахвотнікам свой незвычайны экспанат, які вырас з чароўнага семечка, — бліскучую і пампезную залатую лілею, у якой на кожным пялёстку круглай кропляй вільготна зіхацеў брыльянт. Людзі не верылі, што кветка жывая, а не зробленая майстрамювелірам, асцярожна дакраналіся — і ўсклікалі захоплена, адчуўшы аксаміцістасць пялёсткаў. «Чараўніцтва!» — раз-пораз вохкаў хто-небудзь, і садоўнік паблажліва ківаў.

Суддзі былі аднадушнымі, калі прысуджалі першае месца.

— Я прысвячаю сваю перамогу самай прыгожай дзяўчыне горада! — выклікнуў садоўнік, трасучы медалем. Аркестр зайграў урачысты марш. Пад апладысменты гледачоў на сцэну выпырхнула тая самая труфельная прыгажуня, вытанчаная і зграбная, у малочна-белай сукенцы ды перламутравых туфліках. Валянцін асцярожна прышпіліў залатую кветку дзяўчыне на карсаж і закруціў яе ў вальсе. Рушылі ўслед за імі і шматлікія гараджане, хутка разбіўшыся на пары.

Густаў пераступаў з нагі на нагу. Ён не ўмеў танчыць, а калі б і ўмеў, то Лізу з яе кульгавай нагой, не затанчыш. А ў Лізы на шчоках блішчалі слёзы. Густаў прыгледзеўся, нахмурыўся, і тады яна вясёлым голасам растлумачыла, што, вядома ж, гэта ніякія не слёзы, а проста першыя кроплі дажджу. Густаў ёй паверыў. Вось толькі дождж, што дзіўна, так і не пайшоў.