Салярыс (на белорусском языке) - Станислав Лем

Губы не слухалiся мяне, нiжнюю калола як iголкамi. Я прыкусiў яе зубамi.

Нейкi час Хэры разглядвала шчарбатыя кавалкi пластыку, якiя звiсалi з вушакоў, пасля перавяла позiрк на мяне. Яе падбародак затрымцеў, я заўважыў, з якiм намаганнем яна стараецца перамагчы страх.

Я парэзаў марлю на кавалкi, дастаў са шкапчыка лякарства i падышоў да ложка. Усё выпала з маiх рук, шкляная бутэлечка з калодыем разбiлася, але я нават не нагнуўся. Яна была ўжо непатрэбная.

Я падняў руку Хэры. Вакол пазногцяў запяклася кроў, але раны знiклi, далонь зацягнулася маладой, ружовай скуркай, парэзы гаiлiся проста на вачах.

Я сеў, пагладзiў Хэры па твары i паспрабаваў усмiхнуцца ёй, але не магу сказаць, што мне гэта ўдалося.

- Хэры, нашто ты гэта зрабiла?

- Не. Гэта... я?

Яна вачыма паказала на дзверы.

- Так, ты. Хiба не памятаеш?

- Не. Я заўважыла, што цябе няма, спалохалася i...

- I што?

- Пачала шукаць цябе, падумала, што ты, мажлiва, у душавой...

Толькi зараз я ўбачыў, што шафа, якая зачыняла ўваход у душавую, адсунута.

- А пасля?

- Я пабегла да дзвярэй.

- I што?

- Не помню. Штосьцi адбылося?

- Што?

- Не ведаю.

- А што ты помнiш? Што было пасля?

- Я сядзела тут, на ложку.

- Хiба ты не помнiш, як я перанёс цябе сюды?

Хэры вагалася. Куточкi яе вуснаў апусцiлiся, твар стаў напружаным.

- Здаецца... Магчыма. Сама не ведаю.

Яна ўстала, падышла да разламаных дзвярэй.

- Крыс!

Я абняў яе за плечы. Хэры дрыжала. Раптам яна павярнулася, шукаючы мой позiрк.

- Крыс, - шаптала яна, - Крыс.

- Супакойся,

- Крыс, няўжо, Крыс, няўжо ў мяне эпiлепсiя?

Эпiлепсiя, о Божухна! Мне стала смешна.

- Не, каханая. Проста дзверы тут такiя, што... так, тут гэткiя дзверы...

Мы выйшлi з пакоя, засланкi iлюмiнатара з працяглым вiскам паднялiся, i паказаўся сонечны дыск, якi апускаўся ў Акiян.

Я накiраваўся на невялiкую кухню, што знаходзiлася ў другiм канцы калiдора. Мы гаспадарылi разам з Хэры, вялi пошукi ў шкапчыках i халадзiльнiку. Хутка я зразумеў, што Хэры не надта ўмее кухарыць, а здольная толькi адчыняць кансервы, гэта ўмеў i я. Я праглынуў змесцiва дзвюх такiх бляшанак i выпiў некалькi фiлiжанак кавы. Хэры таксама ела, але ела, як часам ядуць дзецi, якiя не хочуць рабiць прыкрасцi дарослым, - нават не з прымусам, а механiчна i абыякава.

Пасля мы пайшлi ў невялiкi аперацыйны пакой, побач з радыёстанцыяй; у мяне быў сякi-такi план. Я сказаў Хэры, што хачу на ўсялякi выпадак яе абследаваць. Я сеў на складное крэсла i дастаў са стэрылiзатара шпрыц i iголкi. Я ведаў амаль на памяць, дзе што знаходзiцца, бо так вымуштравалi нас на Зямлi, на трэнажоры. Я ўзяў кроплю крывi з пальца Хэры i зрабiў мазок, высушыў яго ў экспiкатары, апрацаваў iонамi серабра ў высокiм вакууме.

Рэальнасць гэтай працы супакойвала. Хэры, лежачы на падушках раскладзенага крэсла, разглядвала аперацыйны пакой, застаўлены рознымi апаратамi.

Цiшыню перапынiла мармытанне ўнутранага тэлефона. Я ўзяў трубку.

- Кельвiн слухае, - прамовiў я, не зводзячы вачэй з Хэры, якая з пэўнага часу стала апатычнай, нiбыта за апошнiя гадзiны яе ўсю вычарпалi.

- Ты ў аперацыйнай? Нарэшце! - пачуў я ўздых палёгкi.

Гэта быў Снаўт. Я чакаў, прыцiснуўшы трубку да вуха.

- У цябе "госць", праўда?

- Праўда.

- I ты заняты.

- Так.

- Сякiя-такiя даследаваннi?

- А што? Ты хацеў згуляць партыю ў шахматы?

- Не блазнуй, Кельвiн. Сарторыус хоча з табой сустрэцца. Дакладней, з намi.

- Вось дык навiна, - здзiвiўся я. - А што з... - Я не закончыў, а пасля дадаў: - Ён адзiн?

- Не. Я недакладна сказаў. Ён хоча з намi паразмаўляць. Звяжамся ўтрох, па вiдэатэлефоне, але толькi заслонiм экран.

- Ах, так? Чаму ён не пазванiў адразу мне? Яму сорамна?

- Нешта накшталт гэтага, - прамармытаў Снаўт. - Ну як?

- Значыць, нам трэба дамовiцца? Давай праз гадзiну. Добра?

- Добра.

На маленькiм, не большым за далонь, экране я бачыў толькi яго твар. Снаўт дапытлiва пазiраў мне ў вочы. У трубцы трашчалi разрады.

Пасля Снаўт рашуча прамовiў:

- Як ты маешся?

- Зносна. А ты?

- Лiчу, крыху горай за цябе. Я мог бы?..

- Ты хочаш прыйсцi да мяне? - здагадаўся я.

Я зiрнуў на Хэры. Яна звесiла галаву з падушкi i ляжала, закiнуўшы нагу на нагу, ад самоты падкiдвала срэбны шарык, якiм заканчваўся ланцужок ля поручня крэсла.

- Пакiнь гэта, чуеш? Пакiнь! - пачуўся гучны голас Снаўта.

Я ўбачыў на экране яго профiль. Больш я нiчога не пачуў, ён закрыў рукой мiкрафон, я бачыў толькi яго губы, якiя шавялiлiся.

- Не, я не магу прыйсцi. Мо пасля. Праз гадзiну, - хутка сказаў ён, i экран патух.

Я павесiў трубку.

- Хто гэта быў? - абыякава спыталася Хэры.

- Так сабе, адна асоба. Снаўт. Кiбернетык. Ты яго не ведаеш.

- Яшчэ доўга чакаць?

- А табе хiба сумна? - спытаўся я.

Я заклаў першую серыю прэпаратаў у касету нейтрыннага мiкраскопа i пачаў нацiскаць каляровыя кнопкi выключальнiкаў. Сiлавыя палi глуха загулi.

- Забаў тут няма, а калi майго сцiплага таварыства табе не хапае, то справа дрэнь, - гаварыў я нiбыта мiж iншым, з вялiкiмi паўзамi, апускаючы рукамi вялiкую чорную галоўку, у якой свяцiўся акуляр мiкраскопа, i прыкладваючы мяккую гумавую аблямоўку да вачэй.

Хэры нешта сказала, я не разабраў што. Нiбыта з вялiкай вышынi я бачыў бязмежную пустыню, залiтую срабрыстым бляскам. На ёй ляжалi ахутаныя лёгкай iмглой, патрэсканыя, выветраныя пляскатыя круглякi камянёў. Гэта былi чырвоныя крывяныя цельцы. Не адводзячы вачэй ад шкельцаў, я павялiчыў рэзкасць i ўсё глыбей i глыбей апускаўся ў палаючае серабрыстае поле. Левай рукой я круцiў ручку рэгулятара столiка, а калi адзiнокае, як валун, цельца апынулася на перасячэннi чорных рысачак, я дадаў павелiчэння. Здавалася, што аб'ектыў наязджае на бясформенны, увагнуты пасярэдзiне эрытрацыт, якi меў выгляд кратэра вулкана, з чорнымi рэзкiмi ценямi ў паглыбленнях колцападобнага беражка. Гэты беражок, пакрыты крышталёвым налётам iонаў серабра, не змяшчаўся ў фокусе. З'явiлiся цьмяныя, бачныя нiбыта праз мiгатлiвую ваду, абрысы сплаўленых, сагнутых ланцужкоў бялку; злавiўшы на чорным скрыжаваннi адно з патаўшчэнняў бялковых рэшткаў, я паволi пакручваў ручку павелiчальнiка, усё пакручваў i пакручваў; вось-вось мусiў наступiць канец гэтага падарожжа ўглыбiню. Расплюшчаны цень малекулы запоўнiў усё поле i... раптам расплыўся ў тумане!

Нiчога, аднак, не сталася. Я павiнен быў убачыць мiльганне дрыготкiх сцюдзянiстых атамаў, але iх не было. Экран свяцiўся незатуманеным срэбрам. Я дакруцiў ручку да канца. Гнеўны гул мiкраскопа ўзмацнiўся, але я па-ранейшаму нiчога не бачыў. Дрыготкi сiгнал, якi паўтараўся, папярэджваў, што апаратура перагружана. Я яшчэ раз зiрнуў на срэбную пустыню i выключыў ток.

Я паглядзеў на Хэры. Яна вымушана ўсмiхнулася, каб схаваць пазяханне.