Заклад - Сяргей Белаяр

— Здзелка ёсць здзелка! Думаць трэба было да таго, як распісвацца!.. І дзе вы маеце намер узяць самагон і траўку? Я ж — манапаліст!

Буравікам спатрэбіўся некаторы час на тое, каб асэнсаваць сказанае і знайсці выхад:

— Мы выкупім свае душы за паслугі!

— Цікавая прапанова! Тым больш правільная, што прапанаваць вам больш няма чаго... Дайце падумаць!

Паўза доўжылася некалькі хвілін.

— Добра, аднак цана для кожнага з вас будзе індывідуальнай. Што канкрэтна i каму рабіць, я вызначу пазней!

Буравікам не заставалася нічога іншага, як моўчкі пайсці.

— І што ты збіраешся запатрабаваць ад іх?

— Прабач, Кгін, ты мне сябар, але адкрыць карты я не магу — гэта можа паўплываць на вынік закладу! Без крыўд?

— Безумоўна!

— Любарт, яшчэ адна душа?

— Цэлыя дзве! Я быў у аранжарэі!

— І як жа табе ўдалося атрымаць подпіс прафесара Эйсманда?.. Ты спакойна можаш казаць пры Кгіне — у мяне ад яго таямніц няма!

— Я падсунуў пагадненне ў тэчку з паперамі на подпіс!

— І прафесар Эйсманд па адвечнай сваёй неўважлівасці яго завізіраваў?.. Спрытна! Махлярства ў чыстым выглядзе!

— Гэтая душа не лічыцца! — збунтаваўся галоўны механік.

— Вось ужо дудкі! Ніякіх дадатковых умоў ты не агучваў, Кгін! Душа ў мяне, а якім шляхам яна атрыманая, не важна! Ці ты хочаш прызнаць сябе пераможаным?

Кгін Мажэйка паматаў галавой і пашкадаваў аб тым, што наогул даў згоду на заклад.

Таўтвоіш Кандрашэвіч забраў пагадненне і сунуў яго ў тэчку, якая з кожнай гадзінай таўсцела. Задаволеная ўсмешка не сыходзіла з яго твару.

— А табе хопіць самагону і папярос, каб разлічыцца за ўсе душы? — злараднасць аказалася не такім ужо і дрэнным пачуццём.

— Вядома не!

— І як ты збіраешся выходзіць са становішча?

— Я прапаную людзям куды больш каштоўную альтэрнатыву! Тое, што трэба і моцным, і слабым, і разумным, і дурням!

— Не кажы загадкамі!

— Ты ўсё ўбачыш сам, Кгін, з часам!

Пад канец другога дня інжынеру-геліяэнергетыку належала амаль палова душ каланістаў. Праўда, Кгін Мажэйка моцна сумняваўся ў тым, што гэта дапаможа стаць мэрам.

— Людзі любяць, калі ім плацяць! Асабліва за тое, чаго ў іх няма!.. Гэта ж ніякая ні душа, проста звычайны аркуш паперы. І за кожны такі аркуш людзі атрымліваюць тое, што мае для іх куды большую каштоўнасць!

— Таўтвоіш, я заплюшчваю вочы на тое, што ты гоніш самагон і вырошчваеш марыхуану, каланістам часам трэба расслабляцца, аднак зараз ты разбураеш грамадскія асновы і расхістваеш дысцыпліну!

— Нават так? — інжынер-геліяэнергетык пастараўся надаць твару максімальна нявінны выраз.

— Таўтвоіш, не прыдурвайся, ты ж выдатна разумееш, што я маю на ўвазе! — зайграў жаўлакамі Лювер Вегер.

— Гэта ўсяго толькі іх уяўленне. Пагадненне мае каштоўнасць толькі таму, што некаторыя ў яго вераць!

— Мне б не хацелася страціць такога спецыяліста!

— Не страціце!

На гэтым аўдыенцыя была скончаная.

Пры сустрэчы з галоўным механікам, інжынер-геліяэнергетык не прамінуў распавесці аб размове з Люверам Вегерам.

— Мэр у курсе, што ты збіраешся звергнуць яго?

— Адкуль? Пра гэта ж ведаем толькі мы з табой! Ці не толькі?

— Сябрам такое не кажуць!

— Прабач! А ты прадасі мне сваю душу? Яна стане ўпрыгожваннем маёй калекцыі!

— Нават не мар пра гэта, Таўтвоіш! Маю душу ты не атрымаеш!

— Шкада!

— Што зробіш? Душа, ёсць яна ці не, — мая ўласнасць, і я не адчуваю ні найменшага жадання з ёй расстацца! Нават за ўвесь твой самагон і папяросы!.. Мне трэба працаваць — адзін з ровераў зламаўся!

— Як вызвалішся, заходзь!

— Абавязкова!

Скончыць рамонт атрымалася толькі а пятай гадзіне вечара. Да гэтага часу калонія нагадвала вар’яцкі дом. Хтосьці імкнуўся прадаць сваю душу, хтосьці — наадварот. На пабягушках у Таўтвоіша Кандрашэвіча цяпер былі трое — тэхнік, адзін з вадзіцеляў і медсястра. Візкгірду Юндзіле і Міраславе Кіндзяк здавалася, што яны змогуць зарабіць на мітусні, і не ўгразнуць у ёй самі. Інжынер-геліяэнергетык іх душы не купляў.

На шляху да жылога блока інжынера-геліяэнергетыка Юндзіла і Кіндзяк спыталіся ў Кгіна Мажэйкі пра патэнцыйную выгоду.

— Забудзьцеся!

Таўтвоіш Кандрашэвіч займаўся упарадкаваннем пагадненняў па зразумелай аднаму яму схеме.

— Хочаш ведаць, колькі ў мяне душ?

— Не цягні ката за хвост! — Кгін Мажэйка падрыхтаваўся пачуць дрэнную навіну. Словы інжынера-геліяэнергетыка ледзь не выбілі глебу ў яго з-пад ног.

— Амаль восемдзесят працэнтаў!

— Віншую!

— Яшчэ рана! Віншаваць можна будзе толькі пасля таго, як я пачну дру­гую фазу! А яшчэ лепш, калі да мяне пачнуць звяртацца «спадар мэр»! Мэр Кандрашэвіч... Гучыць?

Між волі Кгін Мажэйка здрыгануўся. Таўтвоіш Кандрашэвіч змяняўся проста на вачах. І ні ў лепшы бок.

— Я, мабыць, пайду. У мяне праца.

— Убачымся пазней!

Увечары адбыўся няшчасны выпадак. Дзверы шлюза чамусьці не адкрыліся, а сувязь у скафандры Малха Вільчуры не працавала. Геолаг стукаў па дзвярах, пакуль не скончыўся кісларод.

— Не падабаецца мне гэта супадзенне! — сказала Дабрава Бутвіл. — Геолагу некалькі разоў прапаноўвалі прадаць душу — спачатку Ванібутовіч, а затым Юндзіла і Кіндзяк, потым да яго падыходзіў Альгерд Будрын... І вось смерць ад асфіксіі!

Г алоўны механік не стаў каментаваць словы медыка. Каб вылучаць супраць каго-небудзь абвінавачванні, трэба мець доказы. Буравікі маглі гаварыць з геолагам пра што заўгодна.

— Я не магу зразумець, што здарылася з Таўтвоішам — раней ён мне праходу не даваў, а зараз нават не глядзіць у мой бок!

— У Таўтвоіша спраў па горла — ён скупляе душы.

— Ты не ведаеш, навошта яму гэта?

— Магу толькі здагадвацца.

— Калі даведаешся, падзяліся. Мне здаецца, уся гэтая задума з купляй душ затуляе нешта іншае!

— Скажу! — пакінуўшы медпункт, Кгін Мажэйка адправіўся ў жылы блок. Таўтвоіша Кандрашэвіча ён там не заспеў. Не было таварыша і ў тэхнічным модулі.

— У бібліятэцы сядзіць! — кінуў электрык, які праходзіў міма.

— Дзякуй, Еўгард!

Кампанію інжынеру-энергетыку складалі пяцёра буравікоў на чале з Альгердам Будрынам. Убачыўшы галоўнага механіка, змрочныя здаравякі моўчкі рушылі ў яго бок.

— Усё ў парадку!

— Я бачу, ты абзавёўся аховай, Таўтвоіш!

— Ды вось дайшло да таго, што даводзіцца думаць пра ўласную бяспеку. Некалькі чалавек спрабавалі адабраць у мяне пагадненні сілай.

Інжынер-геліяэнергетык зусім не выглядаў напалоханым. Хутчэй задаволеным.

— І ты папрасіў хлопцаў пабыць тваімі целаахоўнікамі?

— Нешта накшталт таго, — Таўтвоіш Кандрашэвіч адклаў томік Ніцшэ і пахваліўся: — Засталося толькі паўтара дзясятка чалавек.

— Малайчына! Бачу, для таго, каб займацца скупкай душ, зусім не абавязкова быць Д’яблам!.. Чуў, што здарылася з Вільчурам?

— Страшная смерць. Малху не варта было выходзіць вонкі, не праверыўшы сувязь. Месяц не трывае няўважлівасці.

На тварах буравікоў не таргануўся ніводны мускул.

— Пяць з паловай гадоў у калоніі, і такая прыкрая дробязь... — паківаў галавой Таўтвоіш Кандрашэвіч. — Урок усім нам. Усё ж мы пакуль чужыя ў Космасе... Памянём?

Альгерд Будрын дагаджаючы дастаў з-пад стала бутэльку з каламутнай вадкасцю.

— Давай!

— За заўчасна пайшоўшага ад нас Малха Вільчуру! Ён быў добрым чалавекам.

Самагон апёк стрававод і распаленай лавай праліўся ў страўнік.

— Ён прадаў табе душу?

— На жаль, не. Аднак так нават лепш.

— Чым гэта?

— Пакуль не магу сказаць... Яшчэ? Для рэлаксацыі.

— Хочаш напаіць мяне, каб я падпісаў пагадненне?

— Як ты мог такое падумаць, Кгін? Проста прапанаваў выпіць старому сябру.

— Не сёння!

— Як хочаш, — Таўтвоіш Кандрашэвіч нядбайна паварушыў пальцамі, і самагон знік. А вось выраз ліслівага чакання на тварах буравікоў нікуды не дзеўся.

— Бачу, яны беспярэчна табе падпарадкоўваюцца. Дазволь пацікавіцца, як табе ўдалося завербаваць іх? Вы ж ніколі не ладзілі.

— Я даў ім самы салодкі з наркотыкаў — уладу... Любы чалавек мае канчатковай мэтай зусім не задавальненне, кар’еру або размнажэнне, а магутнасць, уладу. Наша жыццё — гэта бясконцая барацьба за ўладу, дзе ўсе дзеянні ёсць толькі сродкі для ўстанаўлення адносін панавання і падпарадкавання.

— І якой жа ўладай ты мог надзяліць буравікоў?

— Правам распараджацца душамі... Памятаеш, ты пытаўся, які мой план?.. Я скажу табе: улада праз уладу!

З’явіўся намеснік мэра і размова спынілася.

— Кгін Мажэйка, спадар мэр просіць цябе зайсці.

— Просьба мэра падобна на загад. Паспяшайся, Кгін.

Галоўны механік пакрочыў услед за Білмінам Гедзем.

— Дазвольце? — пастукаўшы косткамі пальцаў па пластыку, спытаў Кгін Мажэйка.

— Заходзь, сядай! Гарбаты?

— Не, дзякую! Перад сном не п’ю.

— А я вось вып’ю, — Лювер Вегер дробнымі глыткамі выпіў паўкубка, і толькі пасля гэтага сказаў: — Што адбываецца, Кгін? Толькі не кажы мне, што Кандрашэвіч проста калекцыяніруе душы.