Расследаванні інспектара Сарвы - Сяргей Белаяр

«Джардана Бруна» павольна збліжаўся з міжнароднай касмічнай станцыяй «Сатурні Луна», чаму інспектар Ратаўт Сарва быў невымоўна рады: камандзіроўка падыходзіла да канца. Радасць азмрочвала ўсведамленне таго, што злачынец пазбег пакарання: бортінжынер Монтвіл Хацілоўскі замест смерці абраў турэмнае зняволенне.

— Хутка будзеце дома! — усміхнуўся Ямант Сконец, камандзір станцыі.

— Прызнаюся вам, спадар Сконец, з усёй маёй любоўю да вандраванняў, часам яны вельмі стамляюць.

— Нічога не зробіш, спадар Сарва, — спецыфіка працы дэтэктыва!

Інспектар падхапіў няхітры багаж і ў суправаджэнні камандзіра станцыі накіраваўся да стыковачнага вузла. Перад унутранымі створкамі шлюзавай камеры падаў сігнал камунікатар.

Ніколькі не сумняваючыся ў тым, што прыйшло паведамленне ад камісара Айнбунда, Сарва дакрануўся да піктаграмы на сэнсарным экране.

— Чатырнаццаць гадзін таму знікла сувязь з субмарынай «Хрысціян Гюйгенс». Загадваю вам правесці расследаванне абставін радыёмаўчання.

Да паведамлення быў прымацаваны інфармацыйны пакет. «Хрысціян Гюйгенс» вёў пошук слядоў прэбіятычных злучэнняў у Моры Кракена, паралельна вывучаючы прылівы, берагавую лінію і эвапарыты — хімічныя ападкі, якія выпалі з перанасычаных раствораў. Пакет змяшчаў у сабе кароткія тактыка-тэхнічныя характарыстыкі субмарыны і спіс членаў экіпажа.

Пакуль інспектар знаёміўся з дасланай інфармацыяй, да Сконца прыйшоў радыст з тым, каб перадаць радыёграму.

— Падобна на тое, што развітанне адкладаецца на няпэўны час, спадар Сарва! Я атрымаў загад садзейнічаць вам у расследаванні!.. Што будзем шукаць?

— Субмарыну!.. Карта Мора Кракена ў вас знойдзецца?

— Безумоўна! — мужчыны вярнуліся на капітанскі мосцік, дзе камандзір станцыі вывеў на цэнтральны дысплэй аб'ёмную карту найбуйнейшага з мораў Тытана. Плошча вуглевадароднага мора, якое размяшчалася ў паўночным паўшар'і, складала прыкладна чатырыста тысяч квадратных кіламетраў, сярэдняя глыбіня даходзіла да ста шасцідзесяці метраў.

— Апошні раз «Хрысціян Гюйгенс» выходзіў на сувязь адсюль! — Сарва тыкнуў сты­лом у кропку на карце. Праграма імгненна вылучыла месца ядавіта-зялёным маркерам. — Улічваючы максімальную хуткасць руху субмарыны — тры з паловай метры ў секунду, — радыус раёна пошукаў складае каля ста пяцідзесяці кіламетраў. Нам спатрэбіцца актыўны ўльтрагукавы санар!.. Усю апаратуру з «Уюна» давядзецца зняць: патрэбна месца для балонаў з дыхальнай сумессю і пасажыра!

— Двух пасажыраў, спадар Сарва! Вопыту кіравання спецыяльнай тэхнікай у вас няма. Дый з пераходам на «Хрысціян Гюйгенс» могуць узнікнуць праблемы.

— Маеце рацыю! — не стаў спрачацца Сарва. — Да таго ж, субмарыну трэба будзе яшчэ падняць на паверхню.

— Я аддам у ваша распараджэнне, спадар Сарва, нашага тэхніка — аператара «Уюна» Мітку Каўруса.

На тое, каб вызваліць міні-субмарыну ад навуковага абсталявання, загрузіць у яе балоны і ўсталяваць санар, пайшло амаль дзве гадзіны. Яшчэ гадзіна была выдаткавана на пагрузку ахоўнай капсулы з «Уюном» у шматразовы транспартны човен. Яго канструкцыя забяспечвала здольнасць вытрымаць гіпергукавую хуткасць уваходжання ў атмасферу Тытана і гарантавала магчымасць максімальнага зніжэння над паверхняй Мора Кракена.

Калі падрыхтоўка была скончана, Сарва і Каўрус занялі месцы ў міні-субмарыне. На пасажыраў «Уюн» разлічаны не быў, і два чалавекі ў масіўных скафандрах змясціліся ўнутры з вялікай цяжкасцю. Асвятленне адсутнічала, так што давялося запасціся хемілюмінесцэнтнымі крыніцамі святла.

— Як толькі «Уюн» пагрузіцца, сувязь знікне. Так што, калі захочаце што-небудзь сказаць нам, давядзецца ўсплываць! Радыст будзе дзяжурыць пры перадатчыку круглыя суткі!.. Поспехаў!

— Дзякую, спадар Сконец!

Лёгкае страсенне корпуса і выкліканы гэтым кароткачасовы стан бязважкасці сведчылі на карысць таго, што човен адправіўся ў адысею.

За бяспеку спуску турбавацца было не варта: корпус чоўна серыі «Ламп» абараняла нанаструктурнае металакерамічнае пакрыццё. Пяць слаёў брані без цяжкасці спраўляліся з сонечным ветрам, касмічным ды сонечным выпраменьваннем і вытрымлівалі перагрузку ў пятнаццаць g.

Альтыметра ў міні-субмарыне не было, і Сарву не заставалася нічога іншага, як арыентавацца на ўласныя адчуванні. Да вышыні ў сто дваццаць кіламетраў ад паверхні мела месца моцная турбулентнасць. На васьмідзесяці яе змяніў поўны штыль, а ніжэй за шэсцьдзясят на­гадала пра сябе дыферэнцыяльнае кручэнне, якое падала з вышынёй. Тое, што човен трапіў у зону паміж шаснаццаццю і васьмю кіламетрамі — у разрэджаны пласт аблокаў, якія складаліся з сумесі вадкага метану з азотам, — пацвярджаў фарсіраваны рэжым работы тармазных рухавікоў.

Каля самай паверхні напрамак ветру, які да таго супадаў з кірункам кручэння спадарожніка, змяніўся, што стварыла спрыяльныя ўмовы для завісання над булёнам з этану, прапану, ме­тану, цыяніду вадароду, бутэну, бутану і ацэтылену. Як і было агаворана на станцыі, перад скіданнем капсулы адзін з пілотаў пастукаў па корпусе гаечным ключом. Удар ад сутыкнення з вадкасцю атрымаўся нямоцны, аднак напалохаць быў здольны.

— Як самаадчуванне, спадар Сарва? — пацікавіўся Каўрус пасля таго, як «Уюн» захістаўся на хвалях.

Адсек афарбаваўся ў сакавіты зялёны колер.

— Бывала і горш. Пачынайце!

Для таго, каб тэхнік мог кіраваць міні-субмарынай, інспектару давялося пацясніцца, хоць, здавалася, зрабіць гэта не ўяўлялася магчымым. Сарва вырашыў, што аптымальным будзе рух па спіралі без апускання. Такі спосаб дазваляў не толькі пашырыць маштаб пошуку, але і не перагружаў трохкілаватны тэрмагенератар Стырлінга. Ва ўмовах працы амаль у крыягенным асяроддзі Тытана лішняе цяпло генератара магло выклікаць з'яўленне і закіпанне кандэнсату.

Каўрус манеўраваў, Сарва перабіраў версіі. Сувязь з «Хрысціянам Гюйгенсам» магла абарвацца ў выніку мноства прычын, пачынаючы ад простай паломкі радыёперадатчыка і заканчваючы штормам.

Час расцягнуўся да бясконцасці. Інспектар ужо было падумаў, што курсіраванне ніколі не скончыцца, аднак тут тэхнік паведаміў:

— Ёсць адлюстраваны сігнал! Зюйд-зюйд-вест, дваццаць два кабельтавы!

На экране радара субмарына мела падабенства з семем сланечніка. Рухаўся «Хрысціян Гюйгенс» прама, на мінімальна магчымай хуткасці, і гэта нараджала надзею на тое, што нічога сур'ёзнага не адбылося.

— «Хрысціян Гюйгенс», адкажыце «Уюну»! — Каўрус перабраў усе радыёчастоты, але на ніводнай з іх субмарына не адказала. — «Хрысціян Гюйгенс», калі вы чуеце мяне, але не маеце магчымасці адказаць, падайце сігнал!

Некалькі хвілін нясцерпнага чакання скончыліся нічым.

— Іду на збліжэнне! — тэхнік дакрануўся да джойсціка, і міні-субмарына накіравалася насустрач «Хрысціяну Гюйгенсу». У хуткім часе на дысплэі, злучаным са знешняй відэакамерай, з'явілася цьмяная пляма. Каўрус змяніў рабочы рэжым асвятляльнай устаноўкі. Яркі прамень ударыў па корпусе, дазволіўшы разгледзець субмарыну ў дробных дэталях. — Пашкоджанняў корпуса не адзначаю!

«Уюн» павольна апісаў круг вакол «Хрысціяна Гюйгенса». Люкі капсул, дзе захоўваліся аварыйна-сігнальныя буі, былі задраены. Як і аварыйныя люкі — насавы і кармавы. Што б ні здарылася, экіпаж субмарыны па-ранейшаму знаходзіўся ўнутры.

У памяці Сарвы адразу ўсплылі ўспаміны. «Эрнст Юліус Эпік».

«Уюн» нагнаў субмарыну, і Каўрус з першай спробы зрабіў пасадку на корпус «Хрысціяна Гюйгенса»: тэлескапічныя электрамагнітныя захваты не далі магчымасці навукова-даследчаму судну сарвацца. Работа ювелірная — патрабавалася сумясціць люкі, каб герметычныя прысоскі патрапілі дакладна ў гнёзды. Адразу па заканчэнні стыкоўкі пачала адпампоўвацца вадкасць.

— Ціск выраўнаваны, спадар Сарва! Можам заходзіць!

Сказаць аказалася лягчэй, чым зрабіць: пакідаць міні-субмарыну трэба было нагамі наперад, цераз вузкі тэхнічны лаз, у прыцемках. Інспектар мімаволі пацешыўся таму, што не пакутуе на клаўстрафобію. Унізе гарэла толькі дзяжурнае асвятленне.

Першай дзіўнай асаблівасцю, з якой давялося сутыкнуцца Сарву і Каўрусу, з'яўлялася поўная адсутнасць кіслароду.

— Хм... Працуе! — каб пераканацца ў тым, што газааналізатар спраўны, тэхнік нават некалькі разоў энергічна страсянуў прыбор.

— Што з монааксідам вугляроду? — інспектар западозрыў пажар. Погляд машынальна скіраваўся па машынным аддзяленні ў пошуках слядоў агню.

— Норма, а вось узровень вуглякіслага газу проста зашкальвае!

— На «Хрысціяне Гюйгенсе» выкарыстоўваўся сухі лёд? — цвёрды дыяксід вугляро­ду ўжываўся ў навукова-даследчых работах для атрымання нізкіх тэмператур, падчас выпрабаванняў некаторых вузлоў і агрэгатаў.

— Не, спецыфіка эксперыментаў была зусім іншай.

Сарва выцягнуў свой планшэт і пачаў уносіць даныя. Як толькі скончыў, сказаў: