Бездакорная пакаёўка (на белорусском языке) - Агата Кристи

Кристи Агата

Бездакорная пакаёўка (на белорусском языке)

Агата Крысцi

Бездакорная пакаёўка

Апавяданне

Пераклад: Валерый Чудаў, Мiхаiл Котаў

- Прабачце, мадам, цi не магла б я з вамi пагаварыць?

Такое пытанне можна было лiчыць недарэчным, бо Эдна, маленькая пакаёўка мiс Марпл, гэтым самым зваротам ужо пачала гаворку са сваёю гаспадыняю.

Адзначыўшы гэта, мiс Марпл адразу ж адказала:

- Вядома, Эдна. Заходзь i зачынi дзверы. Што здарылася?

Паслухмяна зачынiўшы дзверы, Эдна зайшла ў пакой, скамячыла ражок фартуха i некалькi разоў уздыхнула.

- Ну што, Эдна? - падбадзёрваючы, папыталася мiс Марпл.

- О, прабачце, панi, гэта ўсё мая стрыечная сястра Глэдзiс. Бачыце, яна засталася без работы.

- Мне шкада яе, дарагая. Яна служыла ў Олд-Холе, праўда ж, у мiс... мiс... Скiнераў?

- Ага, панi, праўда. I Глэдзiс гэта вельмi засмуцiла, вельмi засмуцiла.

- Аднак перад тым Глэдзiс даволi часта мяняла гаспадароў, праўда?

- Ага, панi. Яна гэта рабiла, каб не заседжвацца. Яна, пэўна, нiколi не супакоiцца, вы разумееце, што я хачу сказаць. Але, бачыце, яна заўсёды папярэджвала!

- А гэтым разам усё было наадварот? - суха папыталася мiс Марпл.

- Але, панi, i гэта вельмi засмуцiла Глэдзiс.

Мiс Марпл крыху здзiвiлася. Яна помнiла Глэдзiс, якая iншы раз прыходзiла пiць гарбату у кухню ў свой "выхадны" дзень, помнiла як дзябёлую дзяўчыну-рагатушку, заўсёды з ураўнаважаным характарам.

- Бачыце, панi, усё гэта таму, што мiс Скiнер не так усё зразумела.

- Як зразумела мiс Скiнер? - цярплiва папыталася мiс Марпл.

Цяпер ужо Эдна выклала ўсе свае навiны:

- О, панi, гэта такi ўдар для Глэдзiс. Бачыце, прапала адна брошка ў мiс Эмiлii, i такi падняўся вэрхал, што i ўявiць нельга. Вядома, нiкому не падабаецца, калi такое здараецца; гэта такое хваляванне, панi, вы разумееце, што я хачу сказаць. Глэдзiс памагала шукаць. Шукалi ўсюды. Мiс Лавiнiя ўжо загаварыла, што пойдзе ў палiцыю, i раптам брошка знайшлася. Яна ляжала ў шуфлядцы ў туалетным столiку. Глэдзiс падзякавалi.

А тут на другi дзень разбiлася талерка, мiс Лавiнiя вельмi раззлавалася i сказала Глэдзiс за месяц звольнiцца. Глэдзiс адчула, што гэта не за талерку i што мiс Лавiнiя проста шукае зачэпку, i гэта, вiдаць, за брошку; яны думаюць, нiбы яна ўзяла яе i паклала зноў, калi сказалi пра палiцыю. Але Глэдзiс не магла гэтага зрабiць, яна б нiколi не рашылася на такое. А што ёй рабiць, калi пра яе пойдуць розныя плёткi, гэта ж вельмi непрыемна дзяўчыне, вы ж ведаеце, панi.

Мiс Марпл згодна кiўнула галавою. Хоць яна i не адчувала асаблiвай сiмпатыi да гэтай дзябёлай самаўпэўненай Глэдзiс, яна верыла ў сумленнасць дзяўчыны i добра ўяўляла, як здарэнне магло ўзрушыць яе.

Эдна спыталася з сумам:

- Я думаю, тут вы нiчым не паможаце, панi?

- Скажы ёй, каб не рабiла глупства, - сказала мiс Марпл рашуча. - Калi яна не брала брошкi - а я ўпэўненая, што не брала, - дык ёй няма чаго хвалявацца.

- Пойдуць чуткi, - з сумам сказала Эдна.

- Сёння я буду там i пагавару з мiс Скiнерамi, - супакоiла яе мiс Марпл.

- Дзякуй, мадам, - сказала, Эдна.

Олд-Хiл быў вялiкi дом вiктарыянскага стылю, акружаны лесапаркам. Паколькi выявiлася, што яго нельга было прадаць i здаць у наём такiм, як ён ёсць, цалкам, нейкi спрытны спекулянт раздзялiў дом на чатыры асобныя кватэры "з цэнтральнай абагравальнай сiстэмаю i паркам". Паркам валодалi ўсе кватаранты. Эксперымент удаўся. Адну кватэру занялi багатая старая эксцэнтрычная лэдзi i яе служанка. Гэтая старая захаплялася птушкамi, i кожны дзень яна збiрала цэлае птушынае царства на кармленне. Другую кватэру арандаваў суддзя, якi вярнуўся з Iндыi, са сваёю жонкаю. Маладая пара, якая нядаўна пажанiлася, заняла трэцюю кватэру, а чацвёртую два месяцы таму назад нанялi дзве старыя дзеўкi па прозвiшчы Скiнер. Казалi, што гаспадар быў задаволены. На самай справе ён баяўся дружбы кватарантаў, за якой прыходзiць i адчужанасць са скаргамi адзiн на аднаго.

Мiс Марпл была знаёмая з усiмi, хоць добра нiкога не ведала. Старэйшая сястра Скiнер, мiс Лавiнiя, была, калi можна так сказаць, цяглавая сiла. Мiс Эмiлiя, малодшая, амаль увесь час ляжала ў пасцелi, пакутуючы ад розных хвароб, якiя, на думку жыхароў Сент-Мары-Мiд, былi больш выдуманыя. Толькi мiс Лавiнiя шчыра верыла ў пакуты i цярпенне сваёй сястры, з гатоўнасцю патурала ўсiм яе капрызам i бегала ў вёску i з вёскi, каб прынесцi тое, чаго "раптам захацелася сястры".

На думку жыхароў Сент-Мары-Мiд, калi б мiс Эмiлii прыпала хоць палавiна тых пакутаў, пра якiя яна гаварыла, яна б ужо даўно паслала па доктара Хайдака. Але мiс Эмiлiя, калi чула пра гэта, закатвала вочы i мармытала, што яе хвароба няпростая - лепшыя спецыялiсты ў Лондане не маглi ў ёй разабрацца i што адзiн вядомы доктар правёў з ёю найноўшы курс лячэння i яна спадзяецца, што гэта паможа ёй. Нiякi звычайны тэрапеўт не можа яе вылечыць.

- I я так думаю, - гаварыла мiс Хартнел з мiлай прастатою, - што яна вельмi добра робiць, калi не клiча доктара. Паважаны доктар Хайдак з яго вясёлым норавам мог сказаць ёй, што нiякая яна не хворая, што можна ўставаць з пасцелi i не рабiць шуму. Ёй бы гэта пайшло на карысць!

А як што такiх дэспатычных лекаў не было, мiс Эмiлiя валялася на канапе сярод пачкаў невядомых пiлюль, адмаўлялася амаль ад усяго, што ёй гатавалi, i патрабавала нечага такога, што звычайна цяжка i складана дастаць.

На званок мiс Марпл дзверы адчынiла Глэдзiс, якая была больш прыгнечаная, чым мiс Марпл думала. У гасцёўнi - чвэрць ранейшага пакоя, падзеленага на кухню, гасцёўню, ванную i пакоiк з шафаю для служанкi, - насустрач мiс Марпл устала мiс Лавiнiя.

Лавiнiя Скiнер была высокая хударлявая жанчына гадоў пяцiдзесяцi. У яе былi грубаваты голас i рэзкiя рухi.

- Радая вас бачыць, - сказала яна. - Эмiлiя ляжыць. Сёння яна дрэнна сябе адчувае, небарака. Спадзяюся, яна захоча ўбачыць вас, гэта падбадзёрыць яе. Праўда, часам бывае, яна нiкога не хоча бачыць. Небарака, яна - вельмi добрая.

Мiс Марпл ветлiва загаварыла. Прыслуга была галоўнай тэмаю размоў у Сент-Мары-Мiд, таму не цяжка было скiраваць i гэтую размову ў патрэбным кiрунку. Мiс Марпл сказала, што яна чула, нiбыта звальняецца такая слаўная дзяўчына, як Глэдзiс Холмс.

Мiс Лавiнiя кiўнула.

- Пасля серады. Неакуратная з пасудаю, ведаеце. Гэта недапушчальна.

Мiс Марпл уздыхнула i сказала, што ў наш час усiм нам даводзiцца з чым-небудзь мiрыцца. Цяпер так цяжка запрашаць дзяўчат у вёску. Цi напраўду мiс Скiнер мяркуе, што робiць правiльна, звальняючы Глэдзiс?

- Ведаю, як цяжка знайсцi служанку, - прызналася мiс Лавiнiя. - У Дыверыксаў няма нiкога. Але там, я не здзiўляюся, - заўсёды свары, джаз усю ноч, застолле ў любы час. Гэта дзяўчына нiчога не разумее ў хатняй гаспадарцы. Мне шкада яе мужа! Потым Ларкiнсы зусiм нядаўна засталiся без служанкi. Я не здзiўляюся з iх страты, ведаючы характар суддзi i яго сняданак у шэсць гадзiн ранiцы - "Чота хазры", як ён яго называе. Да таго ж вечна мiтуслiвая мiсiс Ларкiнс. Праўда, у мiс Кармiчэл даўно служыць Жанет... Хоць, па-мойму, яна вельмi непрыемная жанчына i, вядома, запалохвае старую.

- Значыць, вы не можаце змянiць свайго рашэння наконт Глэдзiс? Яна ж слаўная дзяўчына. Я ведаю ўсю iх сям'ю, вельмi сумленную i прыстойную.

Мiс Лавiнiя адмоўна пакруцiла галавою.

- У мяне ёсць падставы, - важна сказала яна.

- Вы згубiлi брошку, я разумею... - цiха напомнiла мiс Марпл.

- Хто так гаворыць? Пэўна, дзяўчына. Праўду кажучы, я амаль упэўнена, што брошку ўзяла яна. Потым спалохалася i паклала яе ў шуфлядку. Вядома, зараз можна гаварыць усё што хочаш.

Яна перавяла гаворку на другое.

- Пайшлi наведаем Эмiлiю, мiс Марпл. Я думаю, яна будзе радая.

Мiс Марпл пакорна пайшла за мiс Лавiнiяй. Гаспадыня пастукала ў дзверы i, дачакаўшыся запрашэння зайсцi, завяла госцю ў лепшы пакой у кватэры. З-за прыапушчаных штораў у пакоi было змрочна. Мiс Эмiлiя ляжала ў пасцелi, вiдаць, цешылася змрокам i сваiмi пакутамi.

Слабае святло падала на худую iстоту з нерашучым паглядам i кучмай рыжых, сiвеючых, з кудзеркамi валасоў, закручаных вакол галавы. Галава яе была падобная на птушынае гняздо, аднак гнёзды птушкi робяць куды больш ахайна. У пакоi пахла адэкалонам, чэрствым бiсквiтам i камфарай.

Прыплюшчыўшы вочы, Эмiлiя Скiнер сказала, што сёння ў яе "дзень з найгоршых".

- Хворы чалавек ведае, - гаварыла яна далей меланхалiчным тонам, - якi ён цяжар для другiх. Лавiнiя вельмi добрая. Лавi, дарагая, я так не люблю турбаваць цябе, але калi б ты налiла маю грэлку так, як я хачу... Яна вельмi поўная i цяжкая, але калi яна не зусiм поўная, дык адразу астывае.

- Прабач, мiлая. Дай яе мне. Я крыху адалью вады.

- Можа, калi ты адальеш, яе пасля можна будзе зноў напоўнiць. Дома няма сухароў. Я думаю... Не, не, гэта не мае значэння. Я магу абысцiся i без iх. Крыху нямоцнай гарбаты i цытрынавы скрылiк. Няма цытрыны? Не, я не магу пiць гарбату без цытрыны. Мне здаецца, ранiцай малако было не зусiм памяшанае. Я не люблю гарбату з малаком. Гэта не мае значэння! Я магу абысцiся без гарбаты. Толькi я вельмi нядужая. Кажуць, вустрыцы памагаюць. Цiкава, цi смачныя. Не, не, толькi не сёння, i так турбот хапае. Я магу пачакаць да заўтра.